Herbarium maken

Wat is een herbarium

Een herbarium is een verzameling van gedroogde planten die systematisch benoemd en gerangschikt worden voor latere referentie en studie. Om een herbarium te maken, wordt de plant of het blad verzameld en worden er aantekeningen over gemaakt. De plant wordt dan in een boek geplaatst of in een pers geplaatst tussen vocht absorberende papiertjes. Als de plant droog worden er vaak aantekeningen bij geschreven.

Vooraf

Je kunt deze activiteit het beste in de herfst doen. Dan kun je veel bladeren vinden!

Verzamel boeken over planten en bomen. Met sommige natuurgidsen kun je bladeren determineren. Hierin kunnen de kinderen opzoeken van welke boom ‘hun’ blad komt.

Stimuleer de kinderen elkaar te helpen. Zorg ervoor dat de kinderen de uitleg goed kunnen verstaan. Begrijpen ze wat de bedoeling is?

Deze activiteit duurt 2 keer 1 uur. Tussendoor is een droogtijd van minimaal 2 weken noodzakelijk.

Speluitleg

Leg de activiteit uit. De kinderen gaan een herbarium maken. Dat is een boekje waarin bladeren van bomen geplakt zijn. Naast de bladeren staat van welke boom het blad komt, en waar het blad gevonden is.

Leg uit dat de activiteit uit verschillende stappen bestaat:

• bladeren verzamelen
• bladeren drogen
• bladeren inplakken
• tekst bij de bladeren schrijven

Leg ook de gang van zaken uit: de kinderen doen de activiteit twee keer. Eerst verzamelen ze bladeren. Later plakken ze de bladeren in en schrijven ze er tekst bij. Tussendoor moeten de bladeren goed drogen. Dat duurt wel twee weken.

Spelbegeleiding

Stap 1: bladeren verzamelen
Ga met de kinderen naar een plek waar veel bomen staan, zoals een bos of een park. Laat de kinderen hier verschillende soorten bladeren zoeken. Stimuleer de kinderen om bladeren te vinden die onbeschadigd zijn. Laat de kinderen in groepjes of in tweetallen op pad gaan, ze kunnen hun bladeren in een eigen tasje bewaren.

Laat de kinderen bij elk blad opschrijven waar ze het gevonden hebben. Stond de boom in de schaduw of in de zon? Stond de boom alleen of in een groepje? Lagen er vruchten om de boom? De kinderen moeten deze gegevens bij het blad bewaren, anders weten ze later niet meer welke gegevens bij welk blad horen. Ze kunnen het blad met hun aantekeningen bijvoorbeeld in een apart boterhamzakje doen.

Stap 2: bladeren drogen
Als de kinderen terug zijn, gaan ze de bladeren drogen. De kinderen kunnen elkaar hierbij helpen. Laat de kinderen elk blad in een koffiefilterzakje doen. Ligt het blad netjes? Is het blad niet dubbel geklapt? Dan is het goed! Daarna vouwen de kinderen een paar oude kranten om de filter. Laat de kinderen hun aantekeningen bij elk blad leggen. Hebben de kinderen al hun bladeren goed ingepakt? Dan mogen ze er een stapeltje van maken en er een dik boek op leggen. Nu kunnen de bladeren drogen. De kinderen kunnen de filterzakjes en de oude kranten na een paar dagen vervangen door nieuwe. Dan drogen de bladeren sneller.

Stap 3: bladeren inplakken
Laat de kinderen controleren of de bladeren helemaal droog zijn. Als ze bladeren inplakken die nog vochtig zijn, kunnen de bladeren gaan schimmelen! Na ongeveer twee weken zijn de bladeren droog. De kinderen kunnen ze nu inplakken. Ga daarvoor aan tafel zitten. Laat de kinderen de bladeren vastplakken met doorzichtig plakband. Leg uit dat de kinderen een blad per bladzijde plakken.

Stap 4: tekst bij de bladeren schrijven
Zijn alle bladeren ingeplakt? Dan mogen de kinderen tekst bij de bladeren schrijven. Zoals: de naam van de boom, waar het blad gevonden is, en hoe die plek eruitzag. De kinderen kunnen er ook bijschrijven hoe het blad eruit ziet; hoe de bladvorm is (handvormig, veervormig, deltavormig of niervormig) en hoe de bladrand eruit ziet (gaaf, gegolfd, getand, gekarteld, gezaagd, gelobd, gespleten, gedeeld).

Om er achter te komen van welke boom het blad is, kunnen de kinderen in boeken of op internet kijken. Ze kunnen elkaar daarbij helpen.

Afsluiting

Hebben de kinderen iets geschreven bij elk blad? Dan is het herbarium klaar! Complimenteer de kinderen met hun boeken. Wat zijn ze mooi geworden!

Bespreek de activiteit kort na met de kinderen: wat vonden de kinderen leuk om te doen en wat minder leuk? Duurde het lang voordat de bladeren droog waren? Was het moeilijk om te vinden van welke boom een blad kwam? Houd de nabespreking kort, maar zorg wel dat de kinderen kwijt kunnen wat ze kwijt willen. Ruim de spullen weer op met de kinderen.

Variaties

1. Je kunt de kinderen hun herbarium verder aan laten kleden. Ze kunnen er bijvoorbeeld een mooie voorkant bij maken en/of een inhoudsopgave.
2. Je kunt de kinderen de bladeren laten sorteren. Bijvoorbeeld; alle bladeren van loofbomen en dennenbomen bij elkaar, alle handvormige bladeren bij elkaar, et cetera.
3. Hebben de kinderen losse tekenvellen gebruikt? Je kunt er een echt boek van maken door de bladen in een map te doen, of door de vellen te perforeren en samen te binden.
4. Je kunt ook een herbarium (laten) maken van planten of bloemen.
5. Je kunt de verschillende herbaria tentoonstellen.

Tips

• Ook in Nederland zijn al veel planten zeldzaam. Let dus op welke bladeren je verzamelt met de kinderen! Stimuleer de kinderen vooral losse bladeren te zoeken die op de grond liggen. Verzamel je ook bladeren van planten (zie variatiemogelijkheden)? Pluk dan alleen bladeren van een plant als er meerdere planten bij elkaar staan. Trek de wortel er niet uit, maar knip alleen de stengel, de bloem of het blad boven de grond af. Dan kan de plant weer opnieuw aangroeien.
• Je kunt de kinderen ook individueel, in tweetallen of in een klein groepje een herbarium laten maken.
• Ook jongere kinderen kunnen een herbarium maken. Zij hebben misschien iets meer begeleiding nodig, vooral bij het inplakken en bij het schrijven van de teksten. Je kunt hen hierbij laten helpen door oudere kinderen.

Benodigdheden

• Bladeren van bomen.
• Per kind een tasje om ze in te bewaren.
• Eventueel boterhamzakjes om de verschillende bladeren apart te kunnen bewaren, met de aantekeningen over de vindplaats erbij.
• Pen en papier om aantekeningen te maken over de vindplaats.
• Koffiefilters, oude kranten en zware boeken om de bladeren te drogen.
• Tekenpapier of een schrift zonder lijntjes en doorzichtig plakband om de bladeren in te plakken.
• Pen.
• Boeken, natuurgidsen en/of internet of om de namen van de bomen in op te zoeken.

Bladeren verzamelen doe je in het bos of in een park. Het inplakken doe je binnen, aan een tafel.