Creatieve ontwikkeling

Wat is creatieve ontwikkeling?

Kinderen hebben niet alleen een frisse kijk op de wereld, ze barsten ook nog eens van de fantasie en creativiteit. Vooral jonge kinderen worden daarbij (nog) niet tegengehouden door het idee dat iets niet mooi kan zijn of dat het niet goed is. Ze worden geboren met het vermogen om te vragen, te dromen en zich te verwonderen. Alles kan en dat is goed. Of het nu gaat om (toneel)spelen, dansen, zingen, muziek maken, knutselen, tekenen of schilderen.

Naarmate kinderen ouder worden, worden ze zich meer bewust van zichzelf; hoe ze overkomen op anderen en wat anderen ervan kunnen vinden. Dat kan de creativiteit belemmeren. Dat is jammer want creatieve activiteiten zijn niet alleen leuk, maar ook goed voor de emotionele expressie (het zingen van een vrolijk of verdrietig liedje), de taalontwikkeling (denk aan dialogen bij een rollenspel), de concentratie, de fantasie, de motoriek, de cognitieve ontwikkeling en sociale vaardigheden. Daarnaast dragen creatieve activiteiten bij aan de zelfstandigheid van kinderen en leren ze op creatieve wijze problemen op te lossen. In principe hebben de verschillende uitingen van creativiteit een eigen ontwikkelingsproces. Het gaat te ver om dat hier allemaal op te schrijven. Vandaar dat we ons beperken tot de hoofdzaken en de rol die je als begeleider kunt spelen om de creativiteit in algemene zin te stimuleren.

Baby's

Kinderen tussen 0 en 4 jaar

Kleuters

Kinderen tussen 4 en 6 jaar
De essentie van creativiteit is iets bedenken of doen wat nieuw is, anders dan de vaste manieren die je geleerd hebt. Jonge kinderen kennen nog geen vaste manieren en veel wat ze doen is nieuw. Jonge kinderen zijn dus nog niet geremd in hun creativiteit. Op deze leeftijd spelen kinderen al vrij uitgebreid een rollenspel. Ze verkleden zich, verdelen de rollen en zeggen wat ze gaan doen. Tijdens het spel sturen ze niet alleen elkaar bij, maar zijn ze ook creatief in het verzinnen van het verhaal. Het spel kan daardoor uren duren. Laat kinderen vooral vrij spelen en stuur niet teveel. Zie je dat kinderen blijven steken bij het manipuleren van het materiaal en nog niet tot dit fantasiespel komen, help ze dan door mee te spelen. Stel vragen of maak een prikkelende bewering om de creativiteit op gang te brengen die nodig is voor fantasiespel. Daarnaast zijn kinderen al vanaf jonge leeftijd in staat om een eigen choreografie te bedenken en te dansen. Ook verzinnen kinderen zelf liedjes. Zeker op deze leeftijd kunnen liedjes worden gebruikt om routines te ondersteunen of overgangen aan te geven. Zo geeft een liedje aan wanneer er opgeruimd moet worden of wanneer het tijd is voor eten en drinken. De meeste kleine kinderen zullen het fijn vinden om iets samen met je uit te proberen en niet alleen. Dat samendoen heeft veel voordelen. Het geeft het kind meer zelfvertrouwen en je leert het kind kennen (denk aan sterke en zwakke kanten, en strategieën om problemen op te lossen). Wees jezelf bewust van je rol in dit proces: stimuleer het kind om veel te ontdekken en uit te proberen en denk niet in termen van goed en fout.

Schoolkinderen

Kinderen tussen 7 en 9 jaar
Op deze leeftijd zijn kinderen motorisch alweer vaardiger met de kwast en pen en het eigen lichaam. Daarentegen zijn ze zelf ook kritischer in datgene wat ze maken en doen. Ze worden zich meer bewust van anderen. Zorg voor een breed aanbod aan creatieve activiteiten en creëer ruimte en tijd om kinderen dat te laten doen wat ze leuk vinden en waar hun talenten liggen. Wees je bewust van kinderen die meer kijken dan doen: zij willen alles graag heel goed doen en lijken vanaf het begin erg gericht te zijn op het vermijden van fouten. Juist bij deze kinderen is het belangrijk om ze te blijven stimuleren om nieuwe dingen uit te proberen, ook al gaat het niet altijd meteen zoals het kind wil of denkt dat het zou moeten. Zorg voor voldoende succeservaringen waardoor het zelfvertrouwen van het kind groeit. Zelfvertrouwen is heel belangrijk bij creativiteit. Niet alleen zijn kinderen met een groot gevoel van eigenwaarde creatiever en minder conformistisch, het geldt ook andersom: creatieve kinderen hebben vaak een groot zelfvertrouwen. Ze dúrven.

Kinderen tussen 10 en 12 jaar
Was het eerst nog leuk om je te verkleden en voor een publiek een dansje te doen, in deze leeftijdsperiode beginnen kinderen al snel iets gek te vinden, vooral als ineens iedereen naar hen kijkt. Laat kinderen dan ook vrij in het wel of niet meedoen aan een activiteit waarbij ze op de voorgrond moeten treden zoals drama, dans of muziek. Wie weet is het kind uitstekend op zijn plek in een andere rol ‘achter de schermen’, in het bedenken van het verhaal, het maken van een decor, et cetera. Door een wisselend aanbod van activiteiten kun je zoveel mogelijk aansluiten bij talenten en voorkeuren van verschillende kinderen. Zorg daarnaast voor de ruimte om zelf de kwast, pen en dergelijke op te pakken en waardeer initiatieven van kinderen om muziek-, dans- of toneelvoorstellingen te maken voor de jongere kinderen.

Creatieve ontwikkeling stimuleren

• Sta open voor de fantasie en de creativiteit van kinderen. Zeg niet Dat is geen giraf, maar accepteer het en vraag eventueel door (“wat doet die giraf dan”, of “waarom is hij groen?”).
• Geef kinderen ruimte voor initiatief en zelfstandigheid door ze vrij hun gang te laten gaan in de daarvoor bestemde ruimtes, maar geef ook duidelijk grenzen aan en wissel af met gerichte activiteiten.
• Zorg voor genoeg succeservaringen. Organiseer momenten waarop kinderen eigen kunstwerken of voorstellingen aan elkaar en/of ouders kunnen laten zien. Laat kinderen zelf uitkiezen wat ze willen laten zien en waar ze trots op zijn. Het tonen van het werk van kinderen betekent dat je waardeert wat ze doen en dat vergroot het zelfvertrouwen van kinderen, wat op zich weer heel belangrijk is voor de creativiteit.
• Het proces is minstens zo belangrijk als het eindresultaat. Laat kinderen dus ook vertellen hoe het is gemaakt en laat zien dat je dat waardeert.

Tips

• Zorg voor een plek (een atelier) waar vrij geknutseld en geschilderd kan worden en waar het niet erg is als er een verfspat op de muur komt. Is er ruimte voor een minitheater, zorg dan ook voor momenten waarop kinderen een liedje, dansje of toneelstukje kunnen oefenen en waarop ze het aan anderen kunnen laten zien. Denk eraan: ieder kind heeft zijn eigen talent. Stimuleer de kinderen om te ontdekken waar dat talent in schuilt en denk niet teveel in termen van goed en fout. Als een kind alsmaar te horen krijgt dat zijn pogingen niet goed zijn, of anders moeten, dan zal hij vanzelf stoppen met dat gedrag. Het is dus belangrijk om het kind de ruimte te geven om veel te ontdekken en veel te doen.
• Denk niet in termen van eindresultaat en laat vooral niet alle kinderen precies hetzelfde werkje maken. Allemaal dezelfde vorm uitknippen is prima als je de vaardigheid knippen onder de knie wil krijgen, maar is minder geschikt als we een bijdrage willen leveren aan de ontwikkeling van creativiteit en zeker niet het doel op de bso. Zorg dus voor een werkvorm die voor alle kinderen inzichtelijk is, maar die toch individuele beelden oproept en laat kinderen daarin vrij. Dwing het kind niet om te tekenen als hij veel liever knutselt. Wellicht heeft het kind een goed idee om met allerlei plaksels of met klei dezelfde plant na te maken die anderen op papier aan het tekenen zijn! Informeer ook ouders over het doel van knutselen, schilderen en andere creatieve activiteiten op de bso. Geef aan dat het kind dus niet altijd met nette afgewerkte producten thuiskomt. Ook het proces is belangrijk. Organiseer eens in de zoveel tijd een tentoonstelling waarbij kinderen aan de ouders kunnen laten zien wat ze gemaakt hebben en hoe het tot stand is gekomen. Het leren praten over wat je hebt gemaakt hoort bij het creatieve proces.

Bronvermelding